Türkiye'de yaşayan gayrimüslimlerin ibadet ve eğitim gibi temel hakları hep kısıtlıydı. 2012 yılında çıkan Büyükşehir Yasası'yla Süryanilerin ibadet yerleri Diyanet'e devredildi.
Mardin'deki Süryani topluluklarına ait kiliseler, manastırlar, mezarlıkların kullanım hakları Diyanet İşleri Başkanlığı'na verildi. Geçtiğimiz günlerde ise İçişleri Bakanlığı tahsisi Diyanetten alarak hazineye devretti. Türkiye'de yaşayan Süryaniler, kendi kilisesinde ibadet edebilmek için feryat ediyor.
2012 yılında yürürlüğe giren Büyükşehir Yasası ile bazı idare kurumları kapatıldı ve bu kurumların mülkleri başka kurumlara dağıtıldı. Mardin'in büyükşehir olması da Süryani topluluklarına ait mülklerin kullanımının Diyanete devrine yol hazırladı. Mardin Valiliği konunun muhatabı olmasına rağmen açıklama yapmamıştı. Geçtiğimiz günlerde ise İçişleri Bakanlığından gelen emirle valilik geri adım atarak kararı iptal etti. İlgili mülkler tekrar hazineye geçti. Diyanete tahsis kararı iptal edilse de Süryanilere ait mülklerin kullanımının kime verileceği İçişleri Bakanlığının insafına kalmış durumda.
Türkiye'deki en büyük Süryani Vakıflarından biri olan Mor Gabriel Manastırı Vakfı Başkanı Kuryakos Ergün, kararın iptal edilmesinin sorunu ortadan kaldırmadığına dikkat çekti. Ergün, yıllardır kendilerine ait olan ibadethanelerin tapularının halen hazine üzerine tescilli olduğunu ve bu kararı ortadan kaldırılarak tapuların Vakfa iadesini istedi.
“Kilise ve manastırlarımız hukuki olarak tarihinin en kötü dönemini yaşıyor“ dedi. Hukuki süreç Süryaniler için bitmeyen bir çileye dönmüş durumda.
Süryaniler, Türkiye'deki en eski gayrimüslim topluluklarından biridir. Günümüzde Türkiye'de çoğunluğu İstanbul’da olmak üzere Şırnak, Antakya, Adıyaman, Hakkari, Diyarvakir ve Mardin'de yaşayan 35 bin civarında Süryani nüfusu olduğu tahmin ediliyor.
Mardin'in Midyat ilçesi ve çevresinde yaklaşık 3 bin Süryani yaşıyor. Süryanilerin kutsal toprakları olan bu bölgede yüzlerce kiliseleri bulunuyor. Mor Gabriel Manastırı gibi en önemli dini merkezleri Mardin'de.
Türkiye'de gayrimüslim yurttaşların, ibadet ve eğitim gibi temel hak ve hürriyetleri Lozan Antlaşmasıyla güvence altında. Fakat devlet, Süryanilerin bu haklarını kullanmalarına neredeyse hiçbir zaman izin vermedi. Mülkiyet, eğitim ve kilise sorunu, Süryaniler için bitmek bilmeyen bir çile oldu.
Süryaniler, en önemli dini merkezlerinden biri olan Mor Gabriel Manasti’nin kendilerine ait olduğunu ispatlamak için yıllarca mücadele ettiler. Açılan davaların ardından 2013 yılında AKP, büyük demokrasi nutukları eşliğinde, törenle Mor Gabriel Manastırının mülklerini iade ettiğini açıklasa da iade ettiği sadece tapuların bir kısmıydı. Davalar AHIM’de halen devam ediyor.
Süryaniler, kendi dilleri olan Süryanice'nin yaşaması için okul açmak istediler. Ancak sadece İstanbulda olmak üzere Anaokulu açabildiler. Vergi verdikleri devlet okul ihtiyaçlarını karşılamadığından, okullarını elden ele topladıkları bağışlarla ayakta tutmaya çalışıyorlar.
Süryaniler, dini bir cemaat olduklarını kabul ettirdikten sonra devleti bir kiliseleri olması gerektiğine zar zor ikna etti. Cemaatin en yoğun olduğu İstanbul’da bir kilise yapılmasına izin verildi. Eski İtalyan mezarlığı olarak da bilinen Yeşilköy'deki Katolik Mezarlığı İBB tarafından geçtiğimiz yıllarda Süryani Cemaati'ne tahsis edildi. Fakat arazinin başka bir cemaate ait bir mezarlık olduğu ortaya çıktı. Devlet ise sorunu çözmek yerine iki cemaati karşı karşıya getirdi. Hak kullanımı yereldeki insanların insafına bırakıldı.
Türkiye'de gayrimüslim cemaat vakıflarının mülk edinme hakları 15 yıl öncesine kadar yasaktı. Yasak süresince bu araziler Süryani Vakıflarının elinden alındı. Süryanilere ait olduğu bilinen yerlerin Süryaniler tarafından kullanımına devlet yetkilileri, korucular veya köylüler tarafından izin vermedi.
Bazı yerlerde ise köylüler ve köy muhtarları bu arazilerin Süryanilerin kullanımında kalmasına el uzatmadı. Süryaniler yıllardır arazilerini, kiliselerini ve manastırlarını kullanabilseler de, bir yandan da tapularını almak için davalar açıyordu.
Türkiye’deki hangi gayrimüslim vakfına giderseniz gidin, kesinlikle yıllardır uğraştıkları bir mülk davası vardır. Ermeni, Rum veya Süryani avukatlardan hangisinin ofisine giderseniz sararmış, daktilo yazısı kullanılmış kağıtlardan oluşan yüzlerce klasör bulabilirsiniz. Gayrimüslim vakıfları, yaklaşık 10 yıldır mülklerini geri almaya çalışıyor.
