357 bin 350 kişi bedelli askerlik yapacak. Askerdekiler, bedelliden faydalanacaklar ve vicdani retçilerin konuya ilişkin değerlendirmeleri farklı.
Türkiye’de askerlik çok fazla önem yüklenen bir konu. Orduda sıkça kullanılan “Her Türk asker doğar“ sloganı ya da asker oğlunu çatışmada kaybetmiş babanın cenaze töreninde sarfettiği “Vatan sağolsun“ sözleri toplum genetiğine kodlanmıştır.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) ağustos ayı içinde yaptığı açıklamaya göre, Türkiye genelindeki kışlalarda 316 bin 42 er ve erbaş mecburi askerlik görevini yerine getirmek için bulunuyor. Üniversite mezunları altı ay, üniversite mezunu olmayanlarsa çeşitli birliklerde 12 ay süreyle askerlik hizmeti yapıyor. Bedelli askerlik ise, belirlenen miktarda paranın devlete ödenmesi karşılığında kişinin, mecburi askerlik hizmetinden muaf tutulmasına imkan tanıyor. Savunma Bakanlığı'nın açıkladığı sayılara göre 18 Ağustos itibariyle 357 bin 350 kişi bedelli askerlikten faydalanmak için başvuru yaptı.
Askerlik görevini Konya’daki bir jandarma karakolunda sürdüren 27 yaşındaki Diyarbakırlı Bora Yılmaz*, her sabah 06:00’da uyanıyor. Bora'nın tıraş takımıyla tuvalete gidip, tıraş olduktan sonra kamuflajını giymiş olarak içtima (toplanma) alanındaki yerini alması için 15 dakikası var.
Altı aydır askerlik yaptığını, önünde bir altı ayın daha bulunduğunu söyleyen Bora, “Askere geldiğime pişmanım“ diyor. Altı ay daha beklemiş olsa genç adam da bedelli askerlikten faydalanabilecekti: “Haksızlığa uğramışım gibi geliyor. On binlerce insan şu an mecburi askerlik için silah altındayken bedelli askerlik çıkması tam bir haksızlık. Bazı asker arkadaşlarımın arasında, bedelli askerlikten yararlanacaklara kaşı öfke duyanlar bile var.“
Türkiye’de geçmişte de, 1987, 1992, 1999, 2009, 2011 ve 2014 yıllarında bedelli askerlik düzenlemesi yapılmıştı. 2011’deki bedelli düzenlemede 16 bin 600 dolar ödeyen 70 bin 43, 2014’te ise, 8 bin 100 dolar ödeyen 203 bin 824 kişi mecburi askerlikten muaf tutulmuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 3 Ağustos’ta imzaladığı yeni düzenlemedeyse 15 bin lira yani bugünkü dolar kuruna göre 2 bin 500 dolar ödenecek. Bu ücreti ödeyenler, 21 gün kışlalarda görecekleri temel eğitiminin ardından askerlik görevini yapmış sayılacak. Yaptığı konuşmalarda sık sık şehit olmanın öneminden bahseden Erdoğan’ın büyük oğlu Burak Erdoğan “çürük raporu“ alarak askerlikten muaf tutuldu. Küçük oğlu Bilal Erdoğan ise 28 günlük askerliğini „bedelli“ olarak tamamlamıştı.
Bora Yılmaz bazı geceler sabaha karşı 02:00'de uyanıyor; yarı uykulu halde kamuflajını giyiyor ve nöbet tutacağı alana gidiyor. Bazı geceler ise, görev kıyafetlerini çıkarmadan uykuya dalıyor. Böylesi daha kolay oluyor, çünkü uyku ile uyanıklık arasındaki nöbet değişimi sırasında giyinerek zaman kaybetmiyor.
Ailesini, özellikle de döndüğünde evlenme hayallerini kurduğunu nişanlısını özlüyor. Gündüzleri eğitimle ya da genel temizlik işleriyle geçiyor. En sevmediği görev tuvaletleri temizlemek: “Benim için askerlik, emir altında olmak, baskı görmek ve aileden uzak kalmak demek.“ Asıl mesleği pazarlamacılık olan Bora, tecrübelerine güvenerek herkes için 40-50 gün sürecek temel bir askerlik eğitiminin kafi olduğunu düşünüyor ve ekliyor “Bundan fazlasının kimseye bir faydası yok.“
Atılgan Dinç* ise bedelli askerlikten yararlanmayı bekleyen yüzbinlerce kişiden biri. İnşaat işleri yapan aile şirketlerinde çalışıyor. 30 yaşında olmasına karşın henüz askere gitmemiş olmasını yoğun iş temposuna bağlıyor. Kariyerinin en parlak dönemini bir yıl boyunca silah altında geçirmek istemiyor.
İstanbullu olan ve kendisini 24 Haziran seçimlerindeki tercihini Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığından yana kullanmış bir milliyetçi-muhafazakar olarak tanımlayan Atılgan, her Türk gencinin, temel askeri eğitim alması gerektiğini düşünüyor: “Gerektiğinde vatanı koruyabilmek için silah kullanmayı bilmemiz gerekiyor. Madem 21 günde temel askerlik eğitimi almak mümkün, neden bu güne dek bunu hayata geçirmediler?“
Bir fabrikada güvenlik görevlisi olarak çalışan Cihan Yorulmaz ise, 12 aylık zorunlu askerlik görevini birkaç hafta önce tamamlamasının ardından yaşadığı Bursa’ya geri dönmüş. Gece vardiyasında, bin 603 lira asgari ücretle çalışıyor ve yalnızca gündüzleri uyuyabiliyor. Annesini kaybetmiş, babasıyla birlikte yaşadığı için evlenmeyi düşünmüyor. Kirada oturdukları evlerinde kıt kanaat geçiniyorlar.
Bedelli askerlik düzenlemesinin, kendi askerliğinin hemen sonrasında yapılmış olması nedeniyle pişmanlık yaşamadığını söylüyor Cihan Yorulmaz*; “Hiç değilim hem de. Bu düzenleme, ben askere gitmeden önce yapılmış olsaydı zaten faydalanamazdım. Kazandığım üç kuruşla nasıl ödeyecektim 15 bin lirayı.“
Kendini milliyetçi olarak tanımlayan Cihan Yorulmaz, bedelli askerlikten faydalanma niyetinde olan iktidar destekçilerine de tepkili: “Dün 'Reis bizi Afrin’e götür’ diye bağıranlar, bugün bedelli askerlik için sıraya girmiş.“
Türkiye’de zorunlu askerlik görevini yerine getirmemek ceza kanununa göre suç teşkil ediyor. Buna göre askere gitmeyenler altı aydan üç yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya kalıyor.Artvinli, 44 yaşındaki anti-militarist Şendoğan Yazıcı, zorunlu askerlik görevini yerine getirmeyi reddederek bedel ödeyen binlerce vicdani retçiden biri. Bu nedenle 26 bin lira para, üç yıl hapis ve medeni haklardan men edilme cezalarıyla yargılanıyor.
Askerlik görevini yapmak istemeyen Yazıcı, bedelli askerlik düzenlemesinin kendisi için bir fırsat olup olmadığına şöyle yanıt veriyor: “Savaş araçlarının yeniden üretiminin hiçbir aşamasında yer almayı düşünmüyorum. Savaşın ve ölümün, hem insan hem de ekonomik kaynağı olmayı reddediyorum.“
Ona göre Türk devleti, deyim yerindeyse milyonlarca gence ölümü gösterip sıtmaya razı ediyor. Yaklaşık beş milyon Türkiye vatandaşının askerlik çağına geldiğine dikkat çekip bunların bir kısmının asker kaçağı olduğunu söyleyen Yazıcı, şöyle devam ediyor: “Gençleri, işlerini kaybetmekle, askere almakla, toplumsal baskıyla korkutup, onları iyice köşeye sıkıştırdıktan sonra, bu kaygılarını bedelli askerlik düzenlemesiyle satın almaya çalışıyorlar.“
„Türkiye'de askerlik, kutsanan ve hatta erkeklerin hayata başlaması için ön koşul olarak kabul edilen sosyal bir gerçekliktir“ diyen CHP’nin İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, milliyetçilik duygusunu istismar ederek siyaset yapanların askerlik meselesini kullandığını düşünüyor:„Bu haliyle Türkiye’de zorunlu askerlik yapanlar, hayatını kaybederek şehit olanlar da toplumun en yoksulları. Bedelli askerlik yoluyla bir tür popülist strateji izlenmiş oluyor. Olması gereken zorunlu askerlik değil, profesyonel ve gönüllü seçim.“
* Yazıda yer alan bazı isimler değiştirilmiştir.
