İnternet yayını yapan 600'den fazla kurum, yeni yönetmelik uyarınca lisans için RTÜK'e başvurdu. İnternette sansürün önünü açan bu yönetmeliğin nasıl uygulanacağına dair belirsizlikler var.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) internet üzerinden yayın yapan radyo, televizyon ve çok kanallı platform hizmetlerinin denetimine başladı. Düzenleme ile getirilen lisans alma zorunluluğu sonucu RTÜK’e 600’den fazla başvuru yapıldı. RTÜK, denetim kapsamında internet yayını yapan platformlardaki içeriklere erişimi engelleyebilecek, sansürleyebilecek ve gerekirse ilgili yayın lisanslarını iptal edebilecek.
Kamuoyunda “İnternet Yasası“ olarak bilinen yasa geçtiğimiz Mart ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde muhalefet partilerinin itirazlarına rağmen kabul edilmişti. 1 Ağustos’ta ise bu yönetmelik RTÜK’ün sitesinde yayınlandı. Salı günü Netflix’in RTÜK’e başvuru yapmadığı iddialarının basına yansımasının ardından ve platformun Türkiye pazarından çekileceği haberleri sosyal medyada en çok konuşulan konular arasına girdi. RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin twitter hesabından yaptığı açıklama ile başvuranlar arasında Netflix'in de bulunduğu ifade etti. Netflix Türkiye de iddiaları yalanlarken, yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“İnternet yayınlarına yönelik getirilen yeni düzenlemenin gerektirdiği üzere lisans başvuru sürecimizi başlattık. Türkiye’de sayıları gittikçe artan 1,5 milyon üyeye sahibiz(…)Türkiye’deki yatırımlarımızı artırmaya devam ediyor, diğer yandan da sunduğumuz ebeveyn kontrollerini daha da güçlendirecek adımlar atmak üzere yetkililerle görüşmelerimizi sürdürüyoruz.“
2016 yılında Türkiye’de yayın yapmaya başlayan Netflix Türkiye’deki kullanıcılarına yaklaşık 500 film ve 200’e yakın dizi sunuyor. Televizyonlarda alkol, sigara ve öpüşme sahneleri barındıran sahnelere yapılan sansürler, bu denetime tabi olmayan Netflix'in kullanımını arttırmıştı. Ancak artık RTÜK’ün denetimine girecek olan Netflix gibi platformlarda bu “sansürün“ nasıl uygulanacağı henüz belirsizliğini koruyor. Netflix’in dünya genelinde 150 milyona yakın üyesi var. Türkiye’de ise Neflix aboneliği olanların sayısının 300 bin, platformu kullananların ise 1.5 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor.
Yürürlüğe giren yönetmelik, Türkiye’de alternatif medya olarak adlandırılan hemen hemen her mecrayı etkiliyor. Netflix gibi “IPTV“ kapsamındaki platformların yanı sıra, ulusal yayın yapan bütün gazetelerin sahip olduğu internet sitelerindeki video haber sayfaları da denetime tabi tutulacak.
Lisans alma zorunluluğu yayınların bir TV kanalı gibi “denetime“ girmesi anlamına geliyor. Yani lisansı alınmadan hiçbir görüntülü veya sesli yayın internet üzerinden yapılamayacak. Yayın lisansı olmayanların ise 72 saat içerisinde lisans ücretini yatırarak üç ay süreyle yayın yapmasına izin verilecek. Şartlar yerine getirilmezse erişim engeli gelecek.
RTÜK’ün CHP’li üyesi İlhan Taşçı'ya göre denetimin sınırlarının nasıl belirleneceğini net bir şekilde söylemek mümkün değil. Radyo ve televizyon yayınlarını düzenleyen mevcut kanundaki suç türlerinin artık internet yayınları üzerinde de uygulanacağını belirten Taşçı, RTÜK içerisindeki karar alma süreçleri için de „Burada her şey siyah ve beyaz değil. Gri alanlar var. Heyet 9 kişi ancak 5 kişi ile karar alıyor. Kararlar tartışmalı“ dedi.
Taşçı’nın bahsettiği kanunda ise yayınların, toplumun milli ve manevi değerlerine, genel ahlaka ve ailenin korunması ilkesine aykırı, çocukları istismar eden, şiddeti özendiren, terörü öven, toplumsal cinsiyet eşitliğine ters düşen, kadınlara yönelik baskıları teşvik eden ve kadını istismar eden programlar olamayacağı hükümleri yer alıyor.
Taşçı, 25 yıldır radyo ve televizyon denetimi yapan bir kurumun ilk defa internet denetimi yapacağını belirterek, “Teknolojik imkanlar internet ortamındaki veri ve yayının takibini sağlayacak yeterlilikte değil. O nedenle uygulamanın nasıl olacağı zamanla belli olacak“ dedi.
Yönetmeliğe göre RTÜK, “sakıncalı“ bulunan yayınlar hakkında Sulh Ceza Hakimliklerinden yayına erişimin engellenmesini isteyebilecek. Alınan erişim engellemesi kararına itiraz yolu da açık. Ancak Türkiye’nin bu konuda geçmişte verdiği kararlar itiraz yolunun pek de işlemediğini gösterdi. Örneğin 2017 yılında tüm dilleri hakkında erişim engeli verilen dünyanın en büyük ansiklopedisi „Wikipedia“ yapılan tüm itirazlara rağmen hala kapalı. Wikipedia’nın kapatılma gerekçesi olarak “teröre karşı iş birliği yapmak yerine, Türkiye'ye uluslararası arenada karalama kampanyası yapan çevrelerin parçası olarak hareket eden bir bilgi kaynağı haline gelmesi“ olmuştu.
